Uitgangsvraag:
Wat is het effect van causale behandeling op pijn bij patiënten met gevorderde stadia van COPD of hartfalen?

Methode: consensus-based

Aanbevelingen
Bij pijn bij patiënten met gevorderde stadia van COPD of hartfalen:

• Als pijnklachten direct samenhangen met COPD of hartfalen: pas de behandeling van COPD of hartfalen aan om de pijn te doen verminderen.
• Als pijnklachten bij patiënten met gevorderde stadia van COPD of hartfalen samenhangen met comorbiditeit: behandel comorbiditeit (indien mogelijk) om de pijn te doen verminderen.

Er is geen literatuur gevonden waarin het effect van causale behandeling op pijn bij patiënten met gevorderde stadia van COPD of hartfalen systematisch is onderzocht.

• Over het effect van ziektegerichte behandeling op pijn bij gevorderde stadia van COPD of hartfalen kan geen uitspraak worden gedaan.

Er is weinig bekend over de specifieke oorzaken van pijn bij patiënten met gevorderde stadia van COPD of hartfalen (zie Oorzaken van pijn). Voor zover de pijn samenhangt met de ziekte zelf of met comorbiditeit lijkt het aannemelijk dat (aanpassing van de) behandeling van de ziekte resp. de comorbiditeit (indien mogelijk) de pijn zal doen verminderen.